Veel gemeenten kampen met grote tekorten in het sociaal domein. In deze blog ga ik in op de volgende vraag: moeten gemeenten nastreven om (zo) veel (mogelijk) zorgaanbieders te contracteren? Of moeten ze juist een (strenge) selectie van zorgaanbieders contracteren en een meer intensieve samenwerking aangaan?
Transformatieopdracht en tekorten in het sociaal domein
Vanaf 2015 hebben gemeenten nieuwe verantwoordelijkheden gekregen vanuit de Jeugdwet en de Wet maatschappelijke ondersteuning. Zij zijn sindsdien verantwoordelijk voor het organiseren van de zorg in het sociaal domein. Gemeenten hebben hierbij de opdracht gekregen om samen met zorgaanbieders te werken aan de transformatie van dit domein.
Ik zal jullie meteen iets opbiechten. Ik werk inmiddels een jaar als data analist in het sociaal domein voor verschillende gemeenten. Eerlijk? Ik heb nog steeds moeite om scherp uit te leggen wat wordt verstaan onder de “transformatie”. Ik heb dus ook meteen een onderwerp voor een volgende blog te pakken. Voor nu laat ik dit onderwerp even rusten.
Wel is het een feit dat veel gemeenten te maken hebben met tekorten in het sociaal domein. Dus terug naar de vraag waar het in deze blog om draait: om grip te krijgen op de tekorten in het sociaal domein: moeten gemeenten zo veel mogelijk zorgaanbieders contracteren of juist een beperkt aantal? Een vraagstuk waar de meningen, tot op het allerhoogste niveau, sterk over lijken te verschillen.
Minister van VWS is tegen Open House
Zo heeft de minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (Hugo de Jonge) onlangs aangegeven dat hij wil dat gemeenten geen gebruik maken van het inkopen van zorg via Open House. Met Open House is het voor alle zorgaanbieders, die voldoen aan bepaalde minimumeisen, mogelijk om gecontracteerd te worden. Er gelden dan vooraf vastgestelde prijs- en kwaliteitsvoorwaarden. Via deze methode werkt een gemeente met zo veel mogelijk zorgaanbieders samen.
Volgens de minister heeft deze inkoopmethode in de praktijk geleid tot bureaucratie, hoge administratieve lasten en te veel concurrentie tussen zorgaanbieders. Bovendien komt de benodigde afstemming tussen gemeenten en zorgaanbieders om de grote tekorten terug te dringen te weinig op gang. Het is voor een gemeente lastig om in gesprek te zijn met en te sturen op driehonderd aanbieders.
CPB is voor Open House
Het is interessant dat het Centraal Planbureau in hun Policy Brief in 2018 met een heel ander verhaal komt. Zij constateert dat gemeenten steeds strenger zorgaanbieders selecteren en contracteren. Dit vinden ze geen goede zaak. Wanneer een gemeente kiest voor een inkoop zonder strenge selectie (Open House), zou dit namelijk goed uitpakken voor zowel cliënten als de gemeente zelf. Cliënten profiteren van de prikkel die aanbieders ervaren om goede kwaliteit aan te bieden. Gemeenten besparen op het inkoopproces, omdat het minder tijd en moeite kost om te bepalen welke aanbieders geschikt zijn.
Wel of niet Open House?
Het CPB maakt echter belangrijke nuances in hun policy brief. Open House is niet altijd de beste keuze voor de inkoop van zorg in het sociaal domein. Deze inkoopmethode is namelijk alleen een goede optie als wordt voldaan aan bepaalde voorwaarden. Zo moet een cliënt zicht hebben op de kwaliteitsverschillen tussen zorgaanbieders om optimaal invulling te geven aan de keuzevrijheid. Daarnaast moet de markt gemakkelijk te betreden zijn voor nieuwe zorgaanbieders en moeten er voldoende cliënten aanwezig zijn in een gemeente voor meerdere zorgaanbieders.
Het CPB geeft aan dat bepaalde zorgvormen in het sociaal domein beter voldoen aan deze voorwaarden dan andere zorgvormen. De zorgvormen begeleiding en huishoudelijke hulp (Wmo) en ambulante jeugdhulp (Jeugdwet) voldoen bijvoorbeeld aan deze voorwaarden. Maar de specialistische jeugdhulp veel minder. Vaak maken maar een paar jongeren per gemeente hier gebruik van en zijn grote investeringen nodig in gebouwen en hooggeschoold personeel.
Meer weten? Lees hier het CPB-rapport en hier een interessante reactie van Tim Robbe op de uitspraken van de minister in de Zorgvisie.
